Radio Chikuni tworzy platformę dla różnego rodzaju programów, które poruszają problemy z życia wspólnoty parafii Chikuni.

1. Osoby żyjące z wirusem HIV/AIDS

W naszym regionie już od wielu lat Radio Chikuni angażuje osoby żyjące z wirusem HIV do pomocy przy tworzeniu programów, które mają na celu uświadamianie społeczeństwa, jakie zagrożenia niesie ze sobą ten wirus. Daje im to możliwość wypowiedzenia się na temat, który ich dotyczy, a także towarzyszyć innym. Mimo że przyznając się, że są seropozytywne, ryzykują, że będą dyskryminowane. Radio Chikuni pozwoliło także społeczeństwu zdobyć informacje na temat sposobów towarzyszenia żyjącym z HIV.

Aby wspomniane programy osiągnęły swój zamierzony cel, spośród żyjących z HIV wybrano grupę ludzi i nauczono ich podstaw tworzenia programów radiowych oraz sposobu ich emitowania w przestrzeni medialnej. W Radiu Chikuni uważamy, że przekazywane informacje dotyczące zagrożeń związanych z wirusem HIV mają większe oddziaływanie, jeśli osoby, które je przekazują, same są nimi dotknięte.

Przestroga dla innych

W celu stałej edukacji społeczeństwa audycję na temat zagrożeń związanych z wirusem HIV Radio Chikuni prowadzi przynajmniej raz w tygodniu. W jej trakcie osoby żyjące z HIV mają możliwość wypowiedzenia się na ten temat. Dzięki takiej metodzie prowadzenia audycji wielu ludzi żyjących z HIV mogło się odnaleźć. Bo chociaż są nosicielami wirusa, nadal przecież są potrzebni i mogą wnosić pozytywny wkład w życie swojej społeczności. To, że programy te są prezentowane przez ludzi żyjących z HIV, pomogło odbudować zaufanie i wiarę w siebie wielu, którzy żyli w rozpaczy i strachu przed otwartym mówieniem o swoim problemie.

Oddziaływanie audycji radiowych

Napiętnowanie i dyskryminacja były codziennością osób żyjących z HIV. Obecnie dzięki naszym programom ludzie mogą swobodnie rozmawiać i prowadzić normalne życie. Jak się od jakiegoś czasu mówi: albo jesteś zarażony, albo dotknięty konsekwencjami tej choroby. Edukacja za pośrednictwem audycji radiowych wpłynęła pozytywnie na mieszkańców obszarów wiejskich i miejskich, pomagając im w przezwyciężaniu obaw, które były przyczyną stygmatyzacji i dyskryminacji osób żyjących z wirusem HIV.

Dzięki radiowym audycjom edukacyjnym ludzie są pozytywnie nastawieni nie tylko do żyjących z wirusem HIV, ale także do ogółu społeczeństwa, gdyż wszyscy są dotknięci konsekwencjami zarażenia, w pewien sposób wszyscy są zarażeni. Edukacyjne audycje radiowe koncentrują się na pozytywnej postawie do życia, z której ludzie mogą czerpać dobrą energię i działać, mimo życia z wirusem.

 Zmiana społecznego nastawienia

Dzięki programom informacyjno-edukacyjnym Radia Chikuni życie wielu osób, zwłaszcza żyjących z HIV, uległo poprawie. Z powodu depresji, będącej wynikiem upokorzeń i dyskryminacji ludzi żyjących z HIV/AIDS, większość z nich nadużywa alkoholu i narkotyków. Wskutek ciągłego uwrażliwiania i dzięki edukacyjnym audycjom radiowym kładącym nacisk na potrzebę jednomyślności w kwestii pomocy zarażonym wirusem HIV większość słuchaczy zdała sobie sprawę z istniejącego problemu.

Niektórzy pacjenci ze względu na alkoholizm rezygnują z codziennego przyjmowania leków. W szybkim tempie prowadzi to do pogorszenia ich stanu zdrowia. To z kolei powoduje, że personel medyczny musi na nowo dobierać dla nich leki, odpowiednie do bieżącej sytuacji chorego.

Edukacyjne audycje radiowe zachęciły również wielu, którzy wysłuchali świadectw osób żyjących z HIV/AIDS, do wykonania badania na obecność wirusa HIV/AIDS, a następnie, w zależności od jego wyników, do postępowania zgodnego z zaleceniami lekarzy.

Skuteczny środek mobilizacji

Edukacyjne audycje poświęcone HIV/AIDS okazały się bardzo skuteczne przy mobilizowaniu ludzi do dobrowolnego korzystania z poradnictwa i testów VCT – The Voluntary Counselling and Testing (program dobrowolnego doradztwa i testowania), stosowania leków antyretrowirusowych (ART), a także zmiany swojego zachowania z uwagi na możliwość profilaktyki. Za pośrednictwem naszej rozgłośni radiowej ludzie dzielą się informacjami, dzięki czemu parafia Chikuni ma w kraju jeden z najwyższych wskaźników przestrzegania zasad przyjmowania leków antyretrowirusowych. Kiedy ludzie słyszą świadectwa „z pierwszej ręki” – osób żyjących z HIV/AIDS – i widzą, jak inni odzyskują siłę i zdrowie, wtedy chętniej idą na testy, a następnie postępują zgodnie z wytycznymi szpitala w zależności od wyniku testu.

2. Dokształcanie rolników za pośrednictwem głosu rolnika

Świadectwa rolników

Za pośrednictwem Radia Chikuni rolnicy zajmujący się uprawą roślin i hodowlą zwierząt domowych mogą się wiele dowiedzieć od dobrze prosperujących rolników na temat rolnictwa „przyjaznego dla ziemi”, przynoszącego większe plony i chroniącego ziemię tak, aby rodziła przez długie lata. W czasie audycji rolniczych dyskutuje się na temat: rolnictwa „przyjaznego ziemi” (takiego, które nie wyjaławia gleby, nie wysusza jej i nie prowadzi do erozji), sposobów zwalczania chwastów, dywersyfikacji upraw, chorób zwierząt, zapobiegania im i leczenia, hodowli zwierząt, produkcji mleka i sadownictwa.

Poszukiwanie odpowiedzi na problemy rolników

Stacja radiowa Chikuni ma swoją siedzibę w buszu, na obszarach rolniczych, a trzy czwarte jej słuchaczy to rolnicy. Jedni są nimi, kontynuując tradycje rodzinne lub z wyboru, inni zajmują się rolnictwem, by przeżyć, bo nie mają innej możliwości przetrwania. Jednak z biegiem lat okazało się, że większość z nich boryka się z wieloma problemami, dotyczącymi m.in. tego, w jaki sposób poprawić swoje zbiory, także korzystając z pomocy siły zwierząt. Chodzi tu przede wszystkim o używanie wołów w takich pracach polowych jak orka czy zwózka plonów.

To skłoniło nas do rozpoczęcia tworzenia i nadawania przez radio odpowiednich programów edukacyjnych, których docelowymi odbiorcami byli przede wszystkim lokalni rolnicy stanowiący większość społeczności w naszym regionie oddziaływania. Programy te miały także na celu znalezienie takich rozwiązań, które byłyby pomocą dla zainteresowanych rolników. Aby to osiągnąć, postanowiliśmy do tworzenia tych programów zaangażować samych rolników. Szczególnie tych, którzy mieli duże doświadczenie w prowadzeniu gospodarstwa i chcieli się nim podzielić. Opierając się na własnym doświadczeniu, udzielali rad, jak najlepiej rozwiązywać taki czy inny problem.

Specjaliści w naszych programach

W naszych programach nie występują jedynie doświadczeni rolnicy, którzy chcą dzielić się swoją praktyką. Biorą w nich udział również eksperci po szkole rolniczej, aby doradzać rolnikom, jak najlepiej uprawiać ziemię, biorąc pod uwagę obecne zmiany klimatyczne, a także jak promować rolnictwo zachowawcze, przyjazne dla gleby (conservation agriculture).

Korzyści, jakie przyniosły nadawane przez nas programy edukacyjne:

- Rolnicy mają teraz większą wiedzę na temat chorób uprawianych roślin i hodowanych zwierząt, zapobiegania im i sposobów ich zwalczania.
- Nauczyli się użyźniać glebę i zwalczać chwasty.
- Mają więcej wiedzy na temat gleby, jej żyzności, z czego się składa, a także na temat rolnictwa zachowawczego, przyjaznego dla ziemi.
- Więcej wiedzą też na temat płodozmianu i znaczenia dla żyzności ziemi roślin strączkowych (motylkowych), które wiążą azot w glebie (m.in. orzeszki ziemne, soja, bawełna).
- Wiedzą też, do kogo mogą kierować pytania, jeśli mają wątpliwości czy problemy związane z działalnością rolniczą. Prowadzone są audycje LIVE, w czasie których rolnicy mogą telefonować i na antenie zadać pytanie.
- Mają możliwość reklamy swoich produktów.

Niektóre pozytywne zmiany w sposobie myślenia rolników

Zauważono też wiele pozytywnych zmian wśród rolników słuchających programu edukacyjnego. Oto ważniejsze z nich:

- Zmiana sposobu myślenia: rolnicy dzięki programowi zaczęli powoli odchodzić od tradycyjnych sposobów uprawy roli, przez np. orkę. Obecnie co najmniej 60 proc. rolników stosuje nie orkę, ale technikę rippingu („rozrywania”) [specjalnie przygotowanym narzędziem, podobnym do pługa i ciągnionym przez traktor lub bydło, „rozrywa się” ziemię, tworząc coś w rodzaju bruzd, a nie skib, które powstają przy orce – przyp. red.].
- Dywersyfikacja: możemy z dumą powiedzieć, że co najmniej 6 na 10 rolników uprawia więcej niż dwie rośliny [dwie różne rośliny obok siebie, które się nawzajem chronią, np. na plantacji przy kukurydzy rośnie inna roślina, mająca rozłożysty liść, np. kabaczek, który chroni wokół siebie kukurydzę i glebę przed utratą wilgotności – przyp. red.], coś, co nigdy wcześniej się nie zdarzało. Potwierdzają to informacje zebrane od Ministerstwa Rolnictwa, które jest partnerem w realizacji programu.
- Łatwy dostęp do informacji: dzięki programowi rolnicy mogli uzyskać odpowiedzi na wiele pytań dotyczących rolnictwa. Organizuje się też wizyty na dobrze prosperującej farmie rolniczej, aby rolnicy mogli zobaczyć to, o czym mówi się na antenie.
- Lepsze plony: ponad 70 proc. rolników, zwłaszcza w dystrykcie Monze (skąd nadaje Radio Chikuni) i w okolicach, miało dobre zbiory dzięki ścisłemu przestrzeganiu zaleceń podawanych w programie.
- Zmniejszenie liczby chorób zwierząt hodowlanych: dzięki temu, że program dostarcza podstawowych i aktualnych informacji na temat wielu chorób zwierząt hodowlanych i sposobu ich zapobiegania, rolnicy mogą w odpowiednim momencie podejmować niezbędne środki ostrożności i działania.

3. Edukacja dzieci

Praktyka daleka od deklaracji

Rozległy teren parafii Chikuni stwarza trudności w edukacji dzieci, szczególnie tej podstawowej. Mimo że Zambia ratyfikowała Konwencję o prawach dziecka, uchwaloną 20 listopada 1989 roku przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych (podpisała ją 30 września 1990 roku, a ratyfikowała 6 grudnia 1991 roku), zawierającą także prawo każdego dziecka do bezpłatnej i obowiązkowej nauki w zakresie szkoły podstawowej, to jednak praktyka odbiega od deklaracji. Mała liczba państwowych szkół, duże odległości do nich utrudniają, a często wręcz uniemożliwiają dzieciom uczęszczanie do szkoły.

Częstszym problemem w naszym regionie są wczesne małżeństwa, które prowadzą do wczesnego formalnego opuszczania szkoły przez dziewczęta.

Podczas sondażu przeprowadzonego w siedmiu społecznościach w Chikuni wykazano, że w grupach tych, w wielu rodzinach, było wiele dzieci, które nie uczęszczały do szkoły. Zostało to też ujawnione podczas dodatkowego spotkania i dyskusji w grupach z rodzicami, opiekunami oraz przywódcami społeczności. Stwierdzono, że średnio 3 na 10 dzieci w rodzinach uczy się w szkole, przy czym pierwszeństwo mają chłopcy. Z drugiej strony nauczyciele mówili, że nadal zauważa się w społeczeństwie wiele skrzywdzonych dzieci, które również nie chodzą do szkoły. To przede wszystkim sieroty i dzieci upośledzone. Było to również mocno podkreślane we wspomnianej dyskusji ze starostami takich społeczności, jak: Namakube, Kalisowe, Munyona Central i Michelo. Nauczyciele mówili ponadto, że chłopcy uczęszczają do szkoły częściej niż dziewczęta oraz że po ukończeniu szóstej klasy więcej dziewcząt niż chłopców porzuca naukę.

Bezpłatna edukacja

Obecna polityka edukacyjna państwa gwarantuje bezpłatną edukację na poziomie podstawowym wszystkim dzieciom. Jest to zgodne z drugim milenijnym celem rozwoju Zambii, którym jest osiągnięcie powszechnej edukacji na poziomie podstawowym. Jednak według raportu Zambia Adolescent z 2014 roku 53 proc. nastolatków w wieku 10–14 lat i 12 proc. nastolatków w wieku 15–19 lat nigdy nie uczęszczało do szkoły. Statystyki dla prowincji południowej pokazują, że do szkół podstawowych uczęszcza obecnie 399 904 dzieci. Nie pokrywa się to jednak z rzeczywistością. Według danych z dystryktu Monze do szkoły w tym okręgu jest zapisanych 82,4 proc. dzieci.

Program Radia Chikuni

Ze względu na powyżej opisaną sytuację Radio Chikuni przygotowało audycje służące kształceniu dzieci, które nie mogą uczęszczać do normalnych szkół. Jest to też próba rozwiązania problemu porzucania edukacji przez dziewczęta wychodzące wcześnie za mąż. Rozwiązaniem tym może być forma nauczania zdalnego poprzez programy edukacyjne Radia Chikuni.

Obecnie, poza normalnym programem edukacyjnym Chikuni Radio Taonga (od klasy pierwszej do siódmej), nasza rozgłośnia dwa razy w tygodniu nadaje audycje, podczas których profesjonalni nauczyciele prowadzą lekcje przez radio. Zachęcamy także rodziców, aby dzwonili do stacji radiowej, jednocześnie przekazując swoim dzieciom słuchawkę, by przez telefon mogły odpowiadać na pytania zadawane przez nauczycieli w czasie audycji. Ten program edukacyjny pomaga uczniom uczestniczyć w lekcjach nadawanych dla nich przez radio. Poprawia też ich umiejętności czytania i pisania, dzięki czemu uczniowie później chętniej czytają i piszą.

Nauczyciele najczęściej pomagają uczniom w klasach od pierwszej do czwartej. Lekcje mają w tym przypadku charakter konwersacji prowadzonej przez telefon.

4. Ochrona tradycji szczepu Tonga

Od początku swojego istnienia Radio Chikuni dostrzega wartość i potrzebę ochrony kultury i swoich korzeni dla stabilnego rozwoju człowieka. Muzyka, śpiew i taniec nie tylko wyrażają charakter i zwyczaje danego kręgu ludzi (szczepu, grupy etnicznej), ale także przekazują jego zwyczaje, tradycje i mądrość jako dziedzictwo kulturowe wypracowane przez wieki. Do tej pory Radio Chikuni wydało ponad 50 albumów muzyki tradycyjnej, która jest nadawana przez radio, a także sprzedawana na kasetach oraz płytach CD i DVD.

W corocznym koncercie muzyki ludu Tonga organizowanym przez naszą rozgłośnię bierze udział ponad 100 grup, zespołów czy pojedynczych śpiewaków i tancerzy, którzy rywalizują w 13 kategoriach muzycznych. Każdego roku słuchacze naszego radia wybierają temat koncertu. Odwołuje się on do tradycyjnego przysłowia, które obrazuje obecną sytuację i problemy przeżywane przez szczep Tonga. Po wyborze tematu artyści komponują muzykę z nim związaną. Koncert gromadzi około 10 000 widzów i trwa dwa dni.

Małe kramiki, które w czasie konkursowych koncertów stawiane są w okolicach sceny, zapewniają miejscowym kobietom możliwość dorywczej pracy. Dzięki sprzedaży przekąsek czy napojów, a nawet serwowania posiłków mogą zarobić „parę groszy”, co wielu z nich umożliwia wysłanie dzieci do szkoły średniej albo jest małym przypływem gotówki na inne wydatki ważne w gospodarstwie domowym.

O. Vincent Nchimunya SJ, zastępca dyrektora Radia Chikuni